Duurzame zonnepanelen

Zo draag jij, dankzij jouw keuze,
bij aan de duurzame doelen van morgen.

Tot stand gekomen op initiatief van het Ministerie van I en W.
Tientallen organisaties, publiek en privaat hebben onze informatie, adviezen en inkoopcriteria al gebruikt tijdens de inkoop of aanbesteding van PV projecten.

Getekend: Dutch Public Buyers Group for Sustainable PV .

Waarom duurzamezonnepanelen.org?

Het is tijd voor de volgende stap in duurzaamheid. Waar het uitgangspunt eerst was dat zonnepanelen altijd een duurzame keuze waren, zetten we nu de volgende stap: want duurzaamheid gaat niet alleen over groene energie maar over de hele keten en met name het productieproces.

De meeste mensen denken dat zonnepanelen allemaal hetzelfde zijn, maar er zijn grote verschillen. Duurzame zonnepanelen zijn nauwelijks duurder terwijl deze niet zijn gemaakt met dwangarbeid, ze bevatten geen vermijdbare giftige stoffen en ze hebben een veel grotere impact op klimaatopwarming.

De afgelopen drie jaar hebben wij de duurzaamheidsissues onderzocht, producenten benaderd en diverse marktonderzoeken verricht.  Deze informatie en inzichten hebben we verwerkt in een aantal documenten en in voorbeeld-eisen die in een aanbesteding of inkoop kunnen worden gebruikt. Daarnaast hebben we twee documenten geschreven met stappenplannen en lijsten met adviseurs. Hiermee kan je het opzetten en het aanbesteden/inkopen van een pv-project vereenvoudigen en versnellen, met een waarborg op kwaliteit en veiligheid.:

• Gids I – Het voortraject van een PV-project
• Gids II – Aanbesteden van PV-project en toelichting op de Template
• Gids III – Duurzaamheidsaspecten en marktscan duurzamere zonnepanelen
• Template met Eisen en gunningscriteria voor PV projecten

Zonder dwangarbeid

Naar verluidt worden meer dan 3 miljoen Oeigoeren door de Chinese staat ingezet als dwangarbeider bij de productie van talloze produkten, van kleding tot tomatensaus – https://jamestown.org/program/forced-labor-in-the-xinjiang-uyghur-autonomous-region-assessing-the-continuation-of-coercive-labor-transfers-in-2023-and-early-2024. Ruim 90% van de zonnepanelen die in 2024 in Europa werden geïnstalleerd, zijn geproduceerd in China. Het productieproces van de zonnecellen (van zeer zuiver silicium) is zeer energie-intensief. Het productieproces en de mijnbouw (vooral kwarts en kolen) voor het silicium vindt voor een groot deel plaats in de provincies Xinjiang en binnen-Mongolië. De Sheffield-Hallam University toonde in diverse rapporten aan dat het polysilicon, de zonnecellen en zonnepanelen ook deels worden gemaakt door Oeigoeren die als dwangarbeider zijn ingezet. 

Gelukkig zijn er ook zonnepanelen die zonder dwangarbeid zijn geproduceerd. Dit zijn ten eerste zonnepanelen die volledig in Europa en andere Westerse landen zijn geproduceerd. Ten tweede zijn dit zonnepanelen die wel in China zijn geproduceerd maar volledig zonder dwangarbeid. Helaas is deze tweede categorie nog wel lastig om vast te stellen omdat vrijwel niemand nog een inreisvisum voor Xinjiang kan krijgen en omdat de Chinese overheid onafhankelijke audits verbiedt (i.v.m. ‘buitenlandse inmenging’). Een tiental auditors zit al in de gevangenis.

Er is weliswaar Europese wetgeving in de maak die producten op basis van dwangarbeid verbiedt. Maar deze treedt op zijn vroegst eind 2028 in werking en de vraag is of deze wet effectief zal zijn omdat er bewijs van dwangarbeid nodig is, terwijl de Chinese overheid het nu vrijwel onmogelijk heeft gemaakt zulk bewijs te verkrijgen.

Inkoopeisen

Op dit moment werken wij nog aan een juridisch houdbare inkoopeis om zonnepanelen met dwangarbeid uit te sluiten. In maart 2025 hopen we deze te publiceren.

Meer informatie

Voor meer informatie over dit onderwerp zie:

• Rijksvastgoedbedrijf: Onderzoeksrapport Internationale Sociaal Verantwoordelijke Inkoop Zonnepanelen
• Over-Exposed: Uyghur Region Exposure Assessment for Solar Industry Sourcing, Sheffield Hallam University (Aug 2023)
• In Broad Daylight: Uyghur Forced Labour and Global Solar Supply Chains, Sheffield Hallam University (May 2021)
• Solar Supply Chain Grows More Opaque Amid Human Rights Concerns, New York Times (Aug 2023)
• https://enduyghurforcedlabour.org/solar/

Vrij van PFAS en andere toxische stoffen

Veel zonnepanelen bevatten vermijdbare schadelijke stoffen zoals PFAS, lood in de soldeerverbindingen, en antimoon in het glas. Deze stoffen zijn schadelijk voor mens en milieu, terwijl er uitstekende alternatieven beschikbaar zijn die niet toxisch zijn èn die niet of nauwelijks duurder zijn.

• PFAS folies wordengebruikt als backsheet van de meeste zonnepanelen. Deze laag kan na verloop van tijd deels degraderen en als poederdeeltjes op de bodem terecht komen, met een risico op bodemvervuiling. De PFAS laag bemoeilijkt ook goede recycling. Er zijn hoogwaardige alternatieven zonder PFAS:
• Antimoonvrij glas – wordt al door enkele producenten toegepast, hier is nog een wereld te winnen. Chinese glasproducenten voegen antimoon (even toxisch als lood) toe aan de grondstoffen; in Europa en India wordt antimoon-vrij solar glas geproduceerd. Dat is belangrijk voor hoogwaardige recycling.
• Loodvrije soldeer wordt al toegepast in eengroeiend, maar nog beperkt aantal, zonnepanelen.

Inkoopeisen

In de Template inkoopeisen is ‘PFAS-vrij’ opgenomen als eis omdat PFAS-vrije zonnepanelen ruim beschikbaar zijn en vrijwel zonder meerprijs. Bij glas-glas panelen komen daar voordelen bij: minder brandbaar, bestand tegen grotere hagelstenen en vaak een langere technische levensduur.

Antimoonvrij en loodvrij zijn vanwege de beperkte beschikbaarheid nog niet opgenomen als eis in de template. Wel krijgen ze extra punten via de gunningscriteria.

Meer informatie

Voor meer informatie over dit onderwerp zie:

• Hoofdstuk 2 van: Gids III – Duurzaamheidsaspecten en marktscan duurzamere zonnepanelen

Klimaateffect

De productie van zonnepanelen en vooral van het silicium voor de zonnecellen is zeer energie-intensief. De meeste fabrieken staan in China en bovendien in regio’s als binnen-Mongolië en Xinjiang waar de elektriciteit vooral door kolencentrales wordt opgewekt. Dit resulteert in een hoge CO₂-voetafdruk.

Dankzij de steeds schonere elektriciteitsmix in Nederland, en door steeds meer curtailment op zonnige uren, wordt de CO₂ terugverdientijd van additionele zonnepanelen steeds langer (bij mainstream panelen al >10 jaar).

Gelukkig zijn er ook (ultra) low carbon zonnepanelen waarvan het klimaateffect vele malen groter is:

1. Dunne film zonnepanelen (Perovskiet, CIGS, CdTe)hebbeneen 3-4 keer lagerecarbon footprint. De CO₂ terugverdientijd is slechts 2-4 jaar. Naast dunne film panelen van FirstSolar zullen in 2025 een aantal Perovskiet zonnepanelen op de markt verschijnen. 
2. Low-carbon silicium zonnepanelen worden al gemaakt in China via schonere productieprocessen, maar ook in landen of regio’s met een schonere elektriciteitsmix. Verschillende bedrijven in Frankrijk en Italië starten in 2025 de  massaproductie van low-carbon zonnepanelen met een CO₂ tvt van 4-6 jaar.

Meer informatie

Voor meer informatie zie:

• Hoofdstuk 1 van: Gids III – Duurzaamheidsaspecten en marktscan duurzamere zonnepanelen

Lange technische levensduur

Veel gangbare zonnepanelen hebben een levensduur van 10-15 jaar. Gelukkig zijn er ook zonnepanelen die er vrijwel identiek uitzien maar die een levensduur van minstens 25 jaar kunnen bereiken. Kenmerken van deze duurzame panelen:

• Gebruik van hoogwaardige materialen en een robuust ontwerp
  Zoals dikker glas, sterkere frames, UV-bestendige encapsulant en een betrouwbare backsheet.  
• Streng getest
  Om te controleren of ze bestand zijn tegen een lange levensduur kunnen panelen speciale gecombineerde stress-testen ondergaan​. De standaard IEC 61215 test geeft alleen aan dat het paneel de eerste vijf jaar overleeft, niet meer dan dat. Een lange levensduur betekent lagere stroomkosten en een lagere milieu-impact.

Meer informatie

Voor meer informatie zie:

• Hoofdstuk 3 van: Gids III – Duurzaamheidsaspecten en marktscan duurzamere zonnepanelen